Poradnik pogrzebowy

Czerwone róże Temat organizacji pogrzebu jest zazwyczaj pomijany w rozmowach i rzadko poruszany publicznie. Zwykle, kiedy tracimy bliską osobę, jesteśmy zaskoczeni sytuacją, nie wiedząc, jak poradzić sobie z formalnościami i przygotowaniami.
Świadomi trudności, jakie wiążą się z takimi chwilami, stworzyliśmy poradnik, który zawiera praktyczne informacje o tym, jak przejść przez proces przygotowania pogrzebu oraz jakie działania podjąć po śmierci bliskiego.

ZGON W DOMU

Lekarz rodzinny lub pogotowie ratunkowe

Pierwszym krokiem w przypadku zgonu w domu jest niezwłoczne powiadomienie lekarza rodzinnego lub pogotowia ratunkowego, dzwoniąc pod numery 999 lub 112, w celu stwierdzenia zgonu oraz wystawienia odpowiedniego dokumentu. Stwierdzenie zgonu powinien przeprowadzić lekarz, który leczył osobę w ostatnich 30 dniach przed jej śmiercią. Jeśli nie jest to możliwe, obowiązek stwierdzenia zgonu spoczywa na innym lekarzu. W przypadku nagłej sytuacji, zazwyczaj wzywany jest lekarz pogotowia, który może potwierdzić zgon i sporządzić dokument stwierdzający śmierć.
Jeśli przyczyna zgonu może wynikać z choroby zakaźnej lub podejrzenia przestępstwa, lekarz ma obowiązek poinformowania odpowiednich służb, takich jak inspektorat sanitarny, prokuratura lub policja.

Zakład pogrzebowy

Po stwierdzeniu zgonu, ciało osoby zmarłej powinno zostać przetransportowane do chłodni. W przypadku odroczenia pogrzebu, ciało należy umieścić w domu przedpogrzebowym lub prosektorium. Warto skontaktować się z zakładem pogrzebowym, który profesjonalnie zajmie się zarówno transportem, jak i organizacją formalności związanych z pogrzebem.
Zdecydowanie należy unikać kontaktu z zakładami pogrzebowymi, które pojawiają się samodzielnie, nie będąc wcześniej wezwane, ponieważ może to być związane z nieuczciwymi praktykami.

Przychodnia rejonowa

Po otrzymaniu karty informacyjnej z pogotowia, należy udać się do przychodni rejonowej w celu uzyskania karty zgonu. Dokument ten jest niezbędny do dalszej organizacji pogrzebu oraz formalności związanych z rejestracją zgonu.

ZGON W SZPITALU LUB HOSPICJUM

Jeśli śmierć miała miejsce w szpitalu lub hospicjum, obowiązek stwierdzenia zgonu spoczywa na lekarzu prowadzącym lub dyżurnym. Rodzina zostaje poinformowana o śmierci oraz o miejscu, gdzie można odebrać kartę zgonu.
Jeśli osoba zmarła w hospicjum, to rodzina sama dokonuje wyboru zakładu pogrzebowego. W przypadku wyboru konkretnej firmy, hospicjum informuje zakład pogrzebowy o konieczności transportu ciała do chłodni.

ZGON W MIEJSCU PUBLICZNYM, W WYNIKU WYPADKU, SAMOBÓJSTWA LUB ZABÓJSTWA

W sytuacji, gdy zgon nastąpi w miejscu publicznym na skutek wypadku, samobójstwa lub podejrzenia zabójstwa, na miejsce zdarzenia przyjeżdżają służby – policja i prokurator. Ciało zostaje przewiezione do zakładu medycyny sądowej lub szpitala, w celu ustalenia przyczyny zgonu.
Transport ciała do prosektorium w takich przypadkach nie wiąże się z żadnymi opłatami dla rodziny zmarłego. Ponadto, wybór zakładu pogrzebowego nie jest ograniczony do firmy, która zajmuje się transportem ciała.

POCHÓWEK W PRZYPADKU ZAKAŹNYCH CHORÓB

W przypadku zgonu na skutek choroby zakaźnej, takie jak cholera, dżuma czy wścieklizna, obowiązują specjalne procedury dotyczące pochówku. Ciało jest odpowiednio zabezpieczone, a pochówek powinien odbyć się w ciągu 24 godzin od zgonu. Wymaga to także ścisłego przestrzegania zasad higieny i dezynfekcji pomieszczeń oraz przedmiotów, z którymi zmarły miał kontakt.

POCHÓWEK DZIECI MARTWO URODZONYCH

Rodzice mają prawo do rejestracji martwego dziecka w Urzędzie Stanu Cywilnego. Szpital wydaje odpowiednie dokumenty, w tym kartę zgonu. Rodzice mogą również zdecydować, czy chcą zorganizować pochówek, czy pozostawić dziecko w szpitalu.

PRAWO DO ZASIŁKU POGRZEBOWEGO

Zasiłek pogrzebowy przysługuje rodzinie, której członek zmarł, pod warunkiem, że był on objęty ubezpieczeniem rentowym lub emerytalnym. Wnioskodawcą o zasiłek może być członek rodziny, który poniósł koszty pogrzebu, np. dziadkowie, jeśli rodzice nie pracują.

URZĄD STANU CYWILNEGO

W ciągu 3 dni od śmierci należy udać się do Urzędu Stanu Cywilnego, aby zarejestrować zgon i uzyskać akt zgonu. W przypadku choroby zakaźnej termin ten skraca się do 24 godzin.
Zgłoszenie zgonu może dokonać małżonek, dzieci zmarłego, najbliżsi krewni lub osoby, które były obecne przy zgonie.

WYMAGANE DOKUMENTY DO AKTU ZGONU

Aby uzyskać akt zgonu, konieczne jest przedstawienie karty zgonu oraz dowodu tożsamości zmarłego, a także innych dokumentów, w zależności od okoliczności zgonu.
W przypadku zgonu na statku morskim lub w jednostce wojskowej, odpowiednią rejestrację wykonuje Urząd Stanu Cywilnego w Warszawie.

ADMINISTRACJA CMENTARZA

Po ustaleniu terminu i godziny pogrzebu, należy udać się do administratora cmentarza, aby poinformować go o wyznaczonej dacie i godzinie ceremonii. W tym samym czasie załatwia się formalności związane z przygotowaniem miejsca na pochówek.

USŁUGI POGRZEBOWE

Kiedy udajemy się do zakładu pogrzebowego, trzeba zabrać ze sobą następujące dokumenty:

Świadectwo zgonu lub kartę zgonu wydaną przez lekarza,
Dowód osobisty osoby zmarłej oraz współmałżonka,
Zaświadczenie z miejsca pracy lub ostatni odcinek renty lub emerytury, jeśli zmarły był emerytem lub rencistą.

Większość zakładów pogrzebowych pomaga w załatwieniu wszelkich formalności, w tym wyrobieniu aktu zgonu oraz odbiorze zasiłku pogrzebowego z ZUS.
W zakładzie pogrzebowym omawiamy szczegóły dotyczące pogrzebu, takie jak:

Data ceremonii i ewentualnej kremacji,
Wybór cmentarza oraz miejsca pochówku,
Wybór trumny,
Rodzaj obrządku religijnego lub szczegóły pochówku świeckiego.

ŚRODKI FINANSOWE NA POGRZEB

Zasiłek pogrzebowy, wypłacany przez Skarb Państwa, ma na celu pomoc w organizacji pogrzebu. Od marca 2011 roku kwota tego zasiłku wynosi 4000 zł, bez względu na rzeczywiste koszty pochówku. Wcześniej zasiłek był określany na podstawie realnych wydatków i wynosił dwukrotność średniego wynagrodzenia.
Obecne przepisy oznaczają, że wysokość świadczenia została znacznie ograniczona, mimo że koszty pogrzebu, z uwagi na zmiany rynkowe, znacznie wzrosły. Zasiłek z ZUS pokrywa tylko część wydatków, co sprawia, że warto rozważyć wykupienie polisy pogrzebowej.
Jeśli zdecydujemy się na zasiłek pogrzebowy, po odbyciu ceremonii można udać się do ZUS lub KRUS po jego wypłatę. Można również upoważnić kogoś do załatwienia formalności, a zasiłek trafi bezpośrednio na konto organizującego pogrzeb. Istnieje też opcja, by wszystkie koszty zostały pokryte bezgotówkowo przez ZUS/KRUS, po potrąceniu należności.
Zasiłek pogrzebowy zazwyczaj przysługuje członkom najbliższej rodziny, ale także instytucjom takim jak domy opieki czy pracodawcy, którzy zajęli się organizacją pochówku. Warto upewnić się, czy spełniamy warunki, by uniknąć odmowy wypłaty przez ZUS.

KTO MA PRAWO DO ZASIŁKU POGRZEBOWEGO?

Zasiłek przysługuje w przypadku śmierci:

Osób ubezpieczonych (podejmujących pracę na podstawie ubezpieczeń emerytalnych i rentowych),
Emerytów i rencistów,
Osób pobierających zasiłek lub świadczenie przedemerytalne,
Potencjalnych emerytów i rencistów, którzy spełniali warunki do uzyskania świadczenia,
Członków rodziny osoby ubezpieczonej lub emeryta/rencisty, w tym dzieci, małżonka, rodzice i inne osoby pozostające na utrzymaniu.

Jeżeli pogrzeb organizowały różne osoby lub instytucje, zasiłek dzielony jest proporcjonalnie do poniesionych kosztów. Gdy pogrzeb był organizowany przez państwo, a część kosztów poniosła rodzina, zasiłek zostanie wypłacony w pełnej wysokości.
Zasiłek należy zgłosić w ZUS lub KRUS w ciągu 12 miesięcy od śmierci, a jeśli zgon nie był od razu stwierdzony, czas ten liczy się od daty sporządzenia aktu zgonu. Wymagane dokumenty to m.in. wniosek, odpis aktu zgonu, dowody pokrewieństwa, rachunki za pogrzeb.

PRAWO DO ZASIŁKU POGRZEBOWEGO W KONTEKŚCIE UNIJNYM

Przepisy unijne nie zmieniają zasad przyznawania zasiłku pogrzebowego w Polsce. Jednak mogą one wpływać na to, które państwo członkowskie ma obowiązek wypłacić zasiłek, jeśli śmierć miała miejsce w innym kraju UE. Zasiłek pogrzebowy przyznawany jest przez instytucję państwa, w którym osoba była ubezpieczona, nawet jeśli nie mieszkała w tym kraju.
Wnioskodawca może ubiegać się o zasiłek pogrzebowy również w przypadku, gdy mieszkają w innym państwie członkowskim, składając odpowiedni formularz E-124. Dokumenty niezbędne do przyznania świadczenia różnią się w zależności od kraju.

ZASIŁEK POGRZEBOWY W PRZYPADKU ŚMIERCI CUDZOZIEMCA

Po zmianach w przepisach z 2008 roku, cudzoziemcy, którzy ubiegają się o pomoc w przypadku śmierci, mogą otrzymać zasiłek pogrzebowy na pokrycie kosztów pogrzebu. Zasiłek ten obejmuje również transport ciała zmarłego z zagranicy, jeśli pogrzeb odbywa się poza Polską.

Odprawa pośmiertna

Odprawa pośmiertna to świadczenie, które przysługuje członkom rodziny zmarłego pracownika. Osobami uprawnionymi do otrzymania odprawy są:

małżonek,
osoby, które spełniają warunki do uzyskania renty rodzinnej (dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie dzieci, wnuki, rodzeństwo, inne dzieci),
rodzice zmarłego.

Odprawa wypłacana jest w częściach równych wszystkim uprawnionym członkom rodziny. Jeśli pozostał tylko jeden uprawniony członek rodziny, odprawa wynosi połowę standardowej kwoty.

Wysokość odprawy pośmiertnej:

W przypadku zatrudnienia krótszego niż 10 lat – jednomiesięczne wynagrodzenie.
W przypadku zatrudnienia dłuższego niż 10 lat – dwumiesięczne wynagrodzenie.
Po 15 latach pracy – sześciomiesięczne wynagrodzenie.

Obliczanie odprawy uwzględnia składniki stałe z miesiąca nabycia prawa do odprawy oraz zmienne z ostatnich 3 miesięcy pracy.
Odprawa pośmiertna może zostać zmniejszona lub niewypłacona, jeśli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela równa się lub przewyższa wartość odprawy pośmiertnej. Jeśli kwota odszkodowania jest niższa, pracodawca zobowiązany jest wypłacić różnicę.
Podatek i składki: Odprawa pośmiertna jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych i nie podlega oskładkowaniu.

Sprowadzenie ciała lub prochów z zagranicy

W przypadku śmierci osoby przebywającej za granicą, konsulat współpracuje z odpowiednimi służbami w Polsce i pomaga rodzinie w załatwieniu formalności związanych z przewozem ciała lub prochów.

Kroki do podjęcia:

Złożenie wniosku o zezwolenie na sprowadzenie ciała lub prochów do Polski. Wniosek składa się do starosty lub prezydenta miasta.
Dokumenty do wniosku: akt zgonu przetłumaczony na język polski, oświadczenie o prawie do pochówku, zaświadczenie, że zgon nie był spowodowany chorobą zakaźną.
Sprowadzenie ciała wymaga zgody z polskiego starostwa oraz odpowiednich zezwoleń sanitarnych.

Koszty sprowadzenia: Opłata za wydanie zezwolenia przez konsulat i inne formalności. W przypadku braku możliwości pokrycia kosztów przez rodzinę, pochówek może odbyć się w kraju, w którym zmarły przebywał.
Usługi pogrzebowe oferujące transport ciała z zagranicy pomagają w załatwieniu niezbędnych formalności, w tym tłumaczenia dokumentów i uzyskiwania zezwoleń.

Pogrzebowy savoir-vivre

Pogrzebowy savoir-vivre opiera się na zachowaniu szacunku i taktownej postawie. Kondolencje należy składać osobiście lub w formie odręcznie napisanego listu, unikając wiadomości sms czy e-mail. Strój na pogrzeb powinien być skromny i stonowany, z czernią zarezerwowaną dla najbliższej rodziny. Bukiety i wieńce pogrzebowe powinny być w pastelowych kolorach, a wiązanki dla dalszej rodziny – dyskretne. Informacje o stypie należy przekazać z wyprzedzeniem, a w przypadku nieobecności na pogrzebie, warto wysłać kwiaty lub złożyć je na grobie. Podczas uroczystości miejsca przy trumnie są zarezerwowane dla najbliższej rodziny, a goście powinni wziąć udział przynajmniej w ceremonii, jak Msza święta. Należy też dostosować się do religijnych zasad pogrzebu, szanując tradycje. Żałoba trwa rok po śmierci współmałżonka i pół roku po rodzicach lub rodzeństwie, a strój w tym czasie może być symbolicznie ciemny lub szary. Najważniejsze to wykazać się wyczuciem i kulturą w tych trudnych chwilach.

Pomoc osobom w żałobie

Pomoc osobom w żałobie jest trudnym zadaniem, które wymaga dużej wrażliwości i wyczucia. Często nie wiemy, jak postępować, by nie zaszkodzić, a jedynie wesprzeć osobę w cierpieniu. Kluczowe jest unikanie nachalności i przymusu, bo osoby w żałobie przeżywają silne emocje, które mogą prowadzić do złości lub odrzucenia pomocy. Ważne jest, aby nasza obecność była dyskretna, a pomoc dostosowana do potrzeb osoby cierpiącej. Czasami pomoc psychologa, kapłana lub psychiatry może okazać się niezbędna, zwłaszcza w sytuacjach, które przerastają osobę w żałobie. Istotna jest także pomoc w załatwieniu spraw praktycznych, jak organizacja pogrzebu, aby rodzina mogła skupić się na przeżywaniu straty. W każdym przypadku ważne jest, by dostosować pomoc do indywidualnych potrzeb i emocji osoby w żałobie, szanując jej sposób przeżywania straty.